- Спадар Фукс, як вы ацэньваеце ролю атамнай энергетыкі ў вырашэнні глабальных экалагічных праблем?
- Атамная энергетыка - адзін з самых эфектыўных метадаў прадухілення кліматычных зьменаў. Яна спажывае менш паліўна-энергетычных рэсурсаў, але самае галоўнае, дае менш адходаў. Атамныя электрастанцыі, прыходзячы на замену цеплавым, дазваляюць значна скараціць выкіды парніковых газаў у атмасферу, а значыць, палепшыць якасць паветра. Атамная энергетыка можа аказаць значную дапамогу ў барацьбе са зменай клімату.
- Польшча зараз рыхтуецца да будаўніцтва ўласнай атамнай электрастанцыі. Якое стаўленне грамадскасці ў вашай краіне да пытанняў развіцця атамнай энергетыкі?
- Ёсць статыстычныя дадзеныя, паводле якіх каля 60% палякаў выступаюць за тое, каб у краіне прысутнічала атамная энергетыка. Але калі вывучыць гэтае пытанне дэталёва, у рэгіянальным разрэзе, то высвятляецца, што ёсць вобласці, дзе пераважаюць праціўнікі атамнай энергетыкі, у той час як у іншых рэгіёнах яе развіццё падтрымлівае абсалютная большасць.
- Наколькі вопыт Беларусі ў будаўніцтве АЭС можа быць карысны Польшчы і іншым краінам?
- Вядома ж, мы ўважліва вывучаем міжнародны вопыт у пытаннях атамнай энергетыкі. Пры гэтым трэба ўлічваць, што Беларуская АЭС будуецца па расійскім праекце, а атамную электрастанцыю ў Польшчы будуць будаваць па заходняй мадэлі. Тым не менш, ёсць і агульныя пытанні.
Павінен адзначыць, што ў нас наладжана актыўнае супрацоўніцтва з Беларуссю. У мяне ёсць некалькі сумесных навуковых работ з беларускімі калегамі. Мне ўдалося выступіць на 19-й міжнароднай навуковай канферэнцыі «Сахараўскія чытанні 2019 года: экалагічныя праблемы XXI стагоддзя» ў Міжнародным дзяржаўным экалагічным інстытуце ім. А.Д.Сахарава БДУ на тэму ўтылізацыі радыеактыўных адходаў, падзяліцца сваімі напрацоўкамі і атрыманымі вынікамі даследаванняў. І на гэтым мы не спыняемся: плануем абмен студэнтамі і навуковымі супрацоўнікамі па еўрапейскай праграме Erasmus +.
- Як змянілася атамная энергетыка з часоў буйных аварый, якія адбыліся на Чарнобыльскай і Фукусiмскай АЭС?
- З часам любая галіна перажывае пэўныя змены. Людзі аналізуюць адбыўшыяся раней аварыі, робяць высновы і імкнуцца нешта змяніць, каб пазбегнуць неспрыяльнага ўздзеяння на навакольнае асяроддзе. Тэхналогіі значна ўдасканалены і сталі больш бяспечнымі, і гэта тычыцца не толькі атамнай энергетыкі, але і ўсіх сфер жыццядзейнасці чалавека.
Атамная энергетыка - эканамічна эфектыўны напрамак, чым і абумоўлена яе актыўнае развіццё. Але людзей, вядома ж, хвалююць пытанні бяспекі, таму мы робім высновы з нашага вопыту і знаходзім рашэнні, якія дазваляюць прадухіліць падобныя негатыўныя наступствы ў будучыні.
- Якімі вы бачыце перспектывы развіцця атамнай энергетыкі?
- Думаю, атамная энергетыка і адпаведныя тэхналогіі будуць інтэнсіўна развівацца і ў далейшым. Але не думаю, што яна выцесніць іншыя крыніцы энергіі. Атамная энергетыка павінна працаваць у комплексе з аднаўляльнай энергетыкай, у тым ліку ветра- і гідраэнергетыкай.
- У якіх сферах, акрамя энергетычнага сектара, мірны атам сёння прыносіць карысць?
- У нашым жыцці шмат абласцей, у якіх выкарыстоўваецца мірны атам. Вельмі эфектыўная ядзерная медыцына. Ёсць шэраг захворванняў, якія іншымі спосабамі вылечыць нельга. Радыёізатопы выкарыстоўваюцца пры дыягностыцы і лячэнні пухлін і выяўленні іншых хвароб.
Мірны атам таксама шырока ўжываецца ў прамысловасці. Некаторыя прылады ў сваёй аснове маюць крыніцы радыяцыйнага выпраменьвання, напрыклад, прыборы для вызначэння шчыльнасці матэрыялаў, канцэнтрацыі некаторых вадкасцяў. Нават у пакоі, дзе мы з вамі гутарым, ёсць дзве крыніцы такога выпраменьвання - аўтаномныя пажарныя апавяшчальнікі. Гэтыя дэтэктары дыму ўтрымліваюць невялікую колькасць амерыцыя і плутонію. Калі казаць у цэлым, то гэтыя цяжкія металы радыеактыўныя, але ў такой малой колькасці, як у дадзеных прыборах, яны цалкам бяспечныя.
Мірны атам таксама шырока ўжываецца ў прамысловасці. Некаторыя прылады ў сваёй аснове маюць крыніцы радыяцыйнага выпраменьвання, напрыклад, прыборы для вызначэння шчыльнасці матэрыялаў, канцэнтрацыі некаторых вадкасцяў. Нават у пакоі, дзе мы з вамі гутарым, ёсць дзве крыніцы такога выпраменьвання - аўтаномныя пажарныя апавяшчальнікі. Гэтыя дэтэктары дыму ўтрымліваюць невялікая колькасць амерыцыя і плутонія. Калі казаць у цэлым, то гэтыя цяжкія металы радыеактыўныя, але ў такім малой колькасці, як у дадзеных прыборах, яны цалкам бяспечныя.
Мірны атам, як гэта ні дзіўна, прымяняецца і ў такіх нечаканых абласцях, як гісторыя, культура. Уздзеянне на паперу або шкло радыёактыўным выпраменьваннем дазваляе вызначыць сапраўднасць твора мастацтва, час яго стварэння і г.д. Такога роду даследавання мы праводзілі і ў нашым інстытуце, вывучалі іконы, шкло. Радыёізатопны метад у сувязі з яго магчымасцямі вельмі карысны для археалогіі і геалогіі.
Валерыя Гаўрылава
