На пытанні журналістаў адказвалі:
Міхаіл Іванавіч Міхадзюк, намеснік Міністра энергетыкі Рэспублікі Беларусь;
Віталь Алегавіч Палянiн, віцэ-прэзідэнт - вр.i.о кіраўніка праекта збудавання Беларускай АЭС АСЭ (інжынірынгавы дывізіён Дзяржкарпарацыі "Расатам").
Прапануем вашай увазе матэрыялы прэс-канферэнцыі.
Пытанне, звязанае з нядаўнімі летнімі засухамі: наколькі павінен знізіцца ўзровень вады ў рацэ Вілія, каб эксплуатацыя АЭС стала небяспечнай ці ўвогуле немагчымай?
ВОП: Пры самым засушлівым леце адбор вады з ракі Вілія складае толькі 3% ад яе вадацёку. Акрамя таго, пры эксплуатацыі АЭС існуе магчымасць зніжэння яе магутнасці для таго, каб паменшыць выдатак тэхнічнай вады з ракі Вілія.
Ўкладваецца на сённяшні дзень праект у зададзеныя рамкі бюджэту ці ж ён ужо выйшаў за гэтыя рамкі?
МIМ: Праект рэалізуецца ў рамках бюджэту, праблем з фінансаваннем на сёння няма.
Не маглі б Вы ў двух словах асвятліць гісторыю беларуска-літоўскіх адносін па пытанні БелАЭС?
МIМ: Перш чым прыступіць да рэалізацыі праекта БелАЭС, наша краіна ў строгай адпаведнасці з міжнароднымі абавязацельствамі ў рамках Канвенцыі Эспа апавясціла ўсіх краін-суседзяў аб планаванай дзейнасці. Далей была выкананая ацэнка ўздзеяння гэтага праекта на навакольнае асяроддзе, у якой былі выкладзены розныя сцэнары, а таксама разгледжаны тры розныя пляцоўкі. Гэты дакумент быў таксама выкананы ў адпаведнасці з рэкамендацыямі да яго складу, якія дзейнічаюць у рамках гэтай канвенцыі. Дакумент быў разасланы ўсім краінам-суседзям, і ўсе краіны, якія выказалі жаданне паўдзельнічаць у яго стварэнні, накіравалі нам свае прапановы і заўвагі, з улікам якіх дакумент быў дапрацаваны і паўторна разасланы ўсім краінам-суседзям. У тых краінах, якія выказалі жаданне, мы правялі грамадскія слуханні. Што да Літвы, мы ўжо двойчы праводзілі там кансультацыі і грамадскія слуханні. Таксама па рэкамендацыі Камітэта бакоў па Канвенцыі Эспа мы правялі дадатковыя грамадскія слуханні з запрашэннем літоўскай грамадскасці, падаўшы яе прадстаўнікам бязвізавы рэжым і транспарт. Усё гэта дазваляе нам лічыць, што Рэспубліка Беларусь выканала свае абавязацельствы ў рамках Канвенцыі Эспо.
У сваю чаргу, літоўскі бок нязменна паказвае на тое, што наша пляцоўка знаходзіцца нібыта занадта блізка да мяжы Літвы і яе сталіцы Вільні ў прыватнасці. У СМІ мы неаднаразова тлумачылі свой выбар на карысць менавіта гэтай пляцоўкі. Хачу падкрэсліць, што яна была абраная ў строгай адпаведнасці з рэкамендацыямі МАГАТЭ; акрамя таго, былі праведзены дзве місіі МАГАТЭ, якія выканалі ацэнку нашага выбару, была таксама праведзена спецыяльная SEED-місія МАГАТЭ, якая ацаніла пляцоўку з пункту гледжання знешніх пагроз. Па выніках былі зроблены высновы, што Астравецкая пляцоўка бяспечная з улікам знешніх пагроз. Вы таксама можаце наведаць наш інфармацыйны цэнтр у Астраўцы: там вы ўбачыце карту Еўропы, на якой адзначаны АЭС, пабудаваныя нашмат бліжэй да буйных еўрапейскіх гарадоў (прычым па больш старых праектах), чым наш праект, які адказвае самым высокім сучасным патрабаванням бяспекі.
Больш за тое: намі на добраахвотнай аснове былі праведзены так званыя стрэс-тэсты па ацэнцы бяспекі нашай станцыі, вынікі якіх былі правераныя спецыяльнай камісіяй, створанай пад эгідай ЕС. Мы атрымалі шэраг рэкамендацый, з улікам якіх мы цяпер распрацоўваем нацыянальны план дзеянняў. Але паверце, гэтыя рэкамендацыі не носяць прынцыповага характару з пункту гледжання бяспекі АЭС. Нашу пляцоўку і Рэспубліку Беларусь у цэлым двойчы наведваў генеральны дырэктар МАГАТЭ г-н Амано - на пляцоўцы ён асабіста знаёміўся з ходам работ і адзначыў, што Рэспубліка Беларусь ажыццяўляе рэалізацыю самага сучаснага праекта АЭС, існуючага на сённяшні дзень.
У СМІ неаднаразова паведамлялася пра сітуацыі, якія адбываліся ў ходзе мантажу першага энергаблока - у прыватнасці, аб пашкоджанні корпуса, пра няшчасныя выпадкі са смяротным зыходам. Таксама паведамлялася, што корпус нібыта быў заменены, але новы корпус таксама не адпавядае стандартам якасці. Якія з гэтых падзей сапраўды мелі месца?
ВОП: Пералічаныя вамі сітуацыі, на жаль, з'яўляюцца рэальнасцю. У нас сапраўды быў інцыдэнт, звязаны з корпусам рэактара. Пры гэтым, нягледзячы на яго нязначнасць, мы замянілі корпус па просьбе і патрабаванні заказчыка. Зараз на абодвух блоках ўстаноўлены абсалютна новыя карпусы рэактараў, якія задавальняюць абсалютна ўсім патрабаванням бяспекі.
Няшчасныя выпадкі, на жаль, таксама мелі месца на пляцоўцы - апошні выпадак быў зафіксаваны ў ліпені з работнікам падраднай арганізацыі. Мы вынялі з гэтага здарэння сур'ёзныя ўрокі - як для сябе, так і для падрадных арганізацый - у плане павышэння ўзроўню сістэм кіравання аховай працы на пляцоўцы. Мы штодня працуем над паляпшэннем гэтай практыкі для прадухілення падобных выпадкаў у будучыні.
МIМ: Будаўніцтва АЭС - вельмі буйны і складаны праект, у якім для нас галоўным прыярытэтам з'яўляецца бяспека будучай станцыі. Гэтая бяспека складаецца з трох блокаў: якасць самога праекту, якасць яго рэалізацыі і падрыхтоўка кваліфікаванага персаналу для наступнай эксплуатацыі. Мы вядзем вельмі дбайную працу па захаванню патрабаванняў для кожнай стадыі. Па гэтай прычыне пасля таго, што адбылося з корпусам першага рэактара мы з нашым генпадрадчыкам прынялі узгодненае рашэнне пра замену корпуса.
Што тычыцца іншых няштатных сітуацый - усе няшчасныя выпадкі, якія тут адбываліся з персаналам, былі ў асноўным звязаныя з падзеннем з вышыні з прычыны парушэння тэхнікі бяспекі самімі пацярпелымі. У першым выпадку працоўны не прышпіліўся поясам, у другім - ішоў з лесвіцы, паслізнуўся і пакаціўся ўніз. Няшчасныя выпадкі з-за асабістай неасцярожнасці або недысцыплінаванасці працоўных адбываюцца на любых будоўлях. Але паверце, на гэтай будоўлі да парушальнікаў дысцыпліны прымаюцца самыя строгія меры - гэта пазіцыя, занятая намі сумесна з нашым генпадрадчыкам з самых першых дзён будаўніцтва.
Зараз у Рэспубліцы Беларусь вядзе работу чарговая місія МАГАТЭ. Відавочна, што па меры набліжэння да ўводу ў эксплуатацыю важнасць такіх місій будзе ўзрастаць. Якія яшчэ візіты запланаваны ў гэтым плане ў Рэспубліку Беларусь і якія меры плануецца прыняць па рэалізацыі рэкамендацый?
МIМ: З першых дзён пасля прыняцця рашэння аб будаўніцтве АЭС мы цесна працуем з МАГАТЭ, і мы шчыра ўдзячныя сакратарыяту Агенцтва за дапамогу, што аказваецца нашай краіне. Мы ў поўнай меры выкарыстоўваем ўвесь набор інструментаў, якія прапануе МАГАТЭ для краін-пачаткоўцаў атамнай галіны. Нароўні з місіямі МАГАТЭ праводзяцца шматлікія навучальныя семінары, кансультацыі.
Сапраўды, сёння на пляцоўцы АЭС працуе місія МАГАТЭ па ацэнцы аварыйнай гатоўнасці станцыі. Гэта планавая місія, якая пакажа гатоўнасць нашай станцыі да няштатных сітуацыях, і ў нас будзе дастаткова часу, каб ўлічыць рэкамендацыі па яе выніках. У нас наперадзе яшчэ некалькі планавых місій, у тым ліку місія па ацэнцы гатоўнасці станцыі да эксплуатацыі. МАГАТЭ з'яўляецца не адзінай міжнароднай арганізацыяй, з якой мы вядзем супрацоўніцтва - наш рэгулятар паспяхова працуе з Асацыяцыяй рэгулятараў ядзернай бяспекі Еўропы (WENRA); наша АЭС з'яўляецца членам Сусветнай арганізацыі аператараў АЭС (WANO), якая нядаўна ажыццявіла партнёрскую праверку. Мы ўдзячныя ўсім калегам-атамшчыкам, якія прыязджаюць і дзеляцца сваім вопытам, даюць свае рэкамендацыі і прапановы, якія мы стараемся ўлічыць.
Наколькі значную ролю для Беларусі грае ўласная АЭС з пункту гледжання энергетычнай бяспекі, экалогіі і іншых важных пытанняў?
МIМ: Што да значэння нашай станцыі для эканомікі краіны: перш за ўсё, варта адзначыць, што сёння 95% электраэнергіі ў краіне выпрацоўваецца за кошт імпартаванага прыроднага газу. У краіне на дзяржаўным узроўні праводзіцца палітыка, накіраваная на энергазберажэнне і максімальнае ўцягванне ў паліўны баланс краіны мясцовых відаў паліва, і на ўзроўні дзяржавы прыняты адпаведныя законы і іншыя нарматыўныя акты. Разам з тым, уласныя энергарэсурсы краіны складаюць каля 18% ад энергетычных патрэбаў, таму на падставе навукова-даследчых, экспертных работ, праведзеных спецыялістамі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, а таксама з улікам тэндэнцыі росту кошту імпартуемых энергарэсурсаў, у 2008 г. было прынята рашэнне аб увядзенні ў паліўны баланс краіны ядзернай энергіі. Гэта дыверсіфікацыя відаў паліва, неабходных для вытворчасці электраэнергіі. Увод АЭС у паліўны баланс краіны дазволіць скараціць імпарт прыроднага газу да 5 млрд м 3 штогод.
Другі момант - экалогія. Сусветнай супольнасцю прызнаецца, што атамная энергетыка ўносіць найбольшы ўклад у «зялёную энергетыку». Для нашай краіны гэта ацэньваецца ў выглядзе зніжэння аб'ёму выкідаў СА 2 на 7-10 млн тон у год. Паводле ацэнак сусветных экспертаў, да 2050 г. атамныя электрастанцыі будуць кампенсаваць такі ж аб'ём СА 2, як і лясны масіў зямнога шара.
Трэці момант - сабекошт вытворчасці электраэнергіі на АЭС ніжэй, чым вытворчасць яе з арганічнага паліва. Гэта вельмі важна для нашай краіны, паколькі гэта значна павысіць канкурэнтаздольнасць нашай эканомікі.
Нарэшце, атамная энергетыка надасць значны стымул развіццю інавацыйных тэхналогій у нас у краіне. Таму станцыя з'яўляецца вельмі важным праектам для краіны, і з боку кіраўніка дзяржавы і ўрада рэспублікі яму надаецца асаблівае значэнне. Пры гэтым, яшчэ раз падкрэслю, у раздзел кута мы ставім бяспеку станцыі.
На якім этапе гатоўнасці зараз знаходзіцца будаўніцтва? Нам вядома, што ў самы бліжэйшы час павінны завезці паліва. Калі гэта адбудзецца? Калі запланаваны фактычны запуск на поўную магутнасць?
МIМ: Кантрактам на збудаванне АЭС прадугледжаны ўвод у эксплуатацыю першага энергаблока у 2019 годзе, другога - у сярэдзіне 2020 года. У адпаведнасці з гэтымі тэрмінамі генеральным падрадчыкам складзены графік работ, у якім вызначаны шэраг ключавых падзей, якія неабходна дасягнуць з пэўным часам для забеспячэння ўводу энергаблокаў у эксплуатацыю ў кантрольныя тэрміны.
Генпадрадчык плануе і робіць усё неабходнае, каб завезці ядзернае паліва ў бягучым годзе. У сакавіку 2019 года мы павінны ажыццявіць фізічны пуск ядзернай устаноўкі. Фізічны пуск азначае загрузку паліва ў ядзерны рэактар і пачатак выпрабаванняў. У сярэдзіне наступнага года мы павінны падлучыцца да беларускай энергасістэмы і затым, у адпаведнасці з графікам выпрабаванняў і набору магутнасці, выйсці ў канцы года на поўную магутнасць.
Сёння і генпадрадчык, і заказчык, і ўсе ўдзельнікі праекта робяць усё неабходнае, каб ключавыя падзеі адбыліся ў намечаныя тэрміны і пры гэтым без шкоды бяспекі, якая з'яўляецца для нас прыярытэтам.
Вы не маглі б удакладніць працэнт гатоўнасці аб'екта?
МIМ: Мы не можам казаць пра «працэнце гатоўнасці» без канкрэтызацыі выгляду прац: мантажных, будаўнічых і г.д. Дастаткова сказаць, што персанал для першага з двух энергаблокаў набраны і падрыхтаваны, і, у адпаведнасці з графікам, вядзецца набор і падрыхтоўка пад другі энергаблок. Што тычыцца будаўнічых работ, то для першага блока яны завершаны на 98%, будынкі і збудаванні гатовыя амаль на 100%. Мантаж асноўнага абсталявання практычна завершаны, і па ўсіх тэхналагічных сістэмах сёння вядуцца пуска-наладачныя працы.
Па другім блоку таксама вядуцца будаўнічыя работы, гатоўнасць ацэньваецца як вельмі высокая - больш за 95%, вядзецца мантаж асноўнага абсталявання.
ВОП: Некалькі ўдакладненняў па тых аперацыях, якія ў дадзены момант ажыццяўляюцца на пляцоўцы. Заўтра (11 кастрычніка) мы плануем першую падачу вады з ракі на помпавыя станцыі першага і другога пад'ёму, якія гатовыя для дадзенай аперацыі. У канцы лістапада мы плануем выпрацаваць першы пул з хімічнай вады, неабходнай для таго, каб пасля зборкі рэактара запоўніць першыя контуры і выйсці на халодную і гарачую абкатку абсталявання ядзернай устаноўкі. У цяперашні час ідзе «праліў» аварыйных сістэм на адкрыты рэактар. Гэтая аперацыя праходзіць для забеспячэння частоты тэхналагічнага абсталявання, уключаючы рэактар. Згодна з графікам, мы плануем завяршыць гэтыя работы 22-23 кастрычніка і затым пачаць зборку рэактара для правядзення этапу гідраўлічных выпрабаванняў. У гэты час замест паліва ў рэактар будуць загружаныя імітатары, якія ў цяперашні час ужо знаходзяцца на пляцоўцы. Зборку рэактара мы маем намер завяршыць 17 снежня і прыступіць да гідраўлічных выпрабаванняў першага контуру. У студзені будуць праведзены выпрабаванні, цалкам адпавядаючыя рэальным умовам функцыянавання сістэм.
Ці будзе выкарыстоўвацца электраэнергія, якая выпрацоўваецца на Беларускай АЭС, выключна для задавальнення патрэбаў унутранага рынку або магчымы экспарт? Калі так, то ў якія краіны?
МIМ: У першую чаргу, мы будуем атамную станцыю для дыверсіфікацыі відаў паліва, што выкарыстоўваецца для выпрацоўкі электраэнергіі. У другую чаргу, мы разглядаем эканамічны бок пытання, так як электраэнергія, якая выпрацоўваецца на АЭС, танней па сабекошце, чым энергія з арганічных энергарэсурсаў. Таму АЭС будзе працаваць у базавай частцы дыспетчарскага графіка нагрузак электраэнергіі, гэта значыць той электраэнергіі, якая неабходная краіне.
За апошнія 10 гадоў мы правялі значную работу па мадэрнізацыі беларускай энергасістэмы, і сёння яна з'яўляецца самай эфектыўнай з пункту гледжання і надзейнасці, і эканамічнасці сярод усіх энергасістэм на постсавецкай прасторы. Гэта прызнана спецыялістамі і пацвярджаецца лічбамі. Дастаткова сказаць, што выдаткі умоўнага паліва на выпрацоўку аднаго кілават-гадзіны электраэнергіі ў нас складаюць сёння каля 230 грам, у той час як у нашых бліжэйшых суседзяў гэтыя лічбы складаюць 320-330 грам.
Сёння мы маем сувязі з энергасістэмамі краін Балтыі, перш за ўсё з Літвой - гэта звязана з тым, што ў гады сваёй эксплуатацыі Ігналінская АЭС пастаўляла энергію ў Рэспубліку Беларусь, яшчэ ў гады існавання СССР. У нас маюцца цесныя сувязі з Украінай, таму што мы спажывалі энергію і з яе атамных станцый. У нас добрыя сувязі з Расіяй, таксама ёсць сувязі з Польшчай.
Дзякуючы праведзенай мадэрнізацыі беларускай энергасістэмы мы спынілі куплю электраэнергіі звонку, і ў рамках асобных кантрактаў мы самі ажыццяўляем экспарт электраэнергіі. Так склалася, што найбольшы экспарт у цяперашні час мы ажыццяўляем у Літву, у тым ліку ў межах дамоваў аб аварыйнай ўзаемадапамозе. У прэсе часта гучаць заявы, што асобныя суседнія краіны адмаўляюцца ад нашай энергіі - я хачу сказаць, што сёння мы маем магчымасць ажыццяўляць экспарт электраэнергіі, і мы гэта робім.
Мы не прадаем электраэнергію з нейкіх канкрэтных аб'ектаў - мы прадаем электраэнергію, выпрацоўваемую беларускай энергасістэмай. Пры гэтым з уводам АЭС у эксплуатацыю беларуская электраэнергія стане больш канкурэнтаздольнай. Я думаю, што прыйдзе час, і рынак усё расставіць па сваіх месцах. Электраэнергія, як і любы тавар, валодае такімі якасцямі, як надзейнасць паставак, кошт і г.д. З улікам таго, што на рынку заўсёды мае рацыю пакупнік, давайце ўстрымаемся ад паспешлівых адзнак - рынак усё пакажа.
